Sí keldu fyri Sýra

Ein '''sýra''' er eitt [[mýl]] ella ein [[ion|jon]], sum kann avgeva eina [[hydron]] (H<sup>+</sup>). Innan fyri sýru/[[lútur|lút]]-evnafrøði samsvara bæði [[proton]]ir og [[hydrogenjon]]ir við H<sup>+</sup>. Ein sýra hevur eitt pH virði sum er minni enn 7.

{| border="1" cellpadding="4" align="right" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; color: black; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;"
|-
! Samanseting
! Navn
! ''pK<sub>S</sub>''-virði (25&nbsp;°C)
! ''K<sub>S</sub>''-virði (25&nbsp;°C)
|-
| [[saltsýra]]
| HCl
| -7
| 1,0 · 10<sup>7</sup> M
|-
| [[svávulsýra]]
| H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>
| -3
| 1,0 · 10<sup>3</sup> M
|-
| [[salpetursýra]]
| HNO<sub>3</sub>
| -1,3
| 20 M
|-
| [[kolsýra]]
| H<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>
| 3,6
| 2,5 · 10<sup>-4</sup> M 
|-
| [[fosforsýra]]
| H<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
| 2,12
| 7,59 · 10<sup>-3</sup> M
|-
| [[edikssýra]]
| CH<sub>3</sub>COOH
| 4,76
| 1,74 · 10<sup>-5</sup> M
|}

== Korresponderandi sýru/lútupar ==
Um ein tilvildarlig sýra, S, verður blanda saman við vatn, vil fylgjandi líkavekt innstilla seg:

:<math>S+H_{2}O\rightleftharpoons B+H_{3}O^{+}</math>

Sýran S og lúturin B kallast korresponderandi sýru/lútupar. Um vit seta líkavekstlógina upp fyri reaktiónina, fáa vit:

:<math>K_{S}=K_{C}\cdot [H_{2}O]=\frac{[B]\cdot [H_{3}O^{+}]}{[S]}</math>

Konstanturin K<sub>S</sub> kallast styrkiskonstanturin fyri sýruna. Tá K<sub>S</sub> hevur eitt høgt virði, hevur teljarin á brøkinum eisini eitt høgt virði, sum merkir at sýran fegin vil afgeva sína [[proton]]. Tá K<sub>S</sub> hevur eitt lágt virði, hevur nevnarin á brøkinum eitt høgt virði, sum merkir at sýran ikki vil afgeva sína [[proton]].
Sterkar sýrur hava tískil høgt K<sub>S</sub>-virði, og veikar sýrur hava lágt K<sub>S</sub>-virði.

Umframt styrkiskonstanin hjá sýrum, verður eisini tosa um ein styrkiseksponent. Styrkiseksponenturin hjá sýrum, pK<sub>S</sub>, verður defineraður sum minus logaritmuna til styrkiskonstantin hjá sýruni.

pK<sub>S</sub> = -logK<sub>S</sub>

Ein sterk sýra hevur eitt lágt pK<sub>S</sub>-virði, og ein veik sýra hevur eitt høgt pK<sub>S</sub>-virði. Styrkiskonstanurin og styrkisekponenturin fyri lútum definera vit K<sub>B</sub> og pK<sub>B</sub>.

== Sí eisini ==
* [[Aminosýra]]
* [[Carboxylsýra]]
* [[RNA|Ribonukleinsýra]]
* [[DNA|Deoksyribonukleinsýra]]

{{Commonscat|Acids}}

[[Bólkur:Evnafrøði]]